Wat is wilsonbekwaamheid?

Heeft u wel eens nagedacht over wat er met u gebeurt als u bijvoorbeeld een ernstig ongeluk of dementie krijgt? Het kan zijn dat u dan wilsonbekwaam wordt. Maar wat betekent wilsonbekwaamheid? Wie kan u wilsonbekwaam verklaren? En waarover mag u wel of niet zelf beslissen als u wilsonbekwaam bent? In dit artikel geven we u meer informatie.

Wanneer bent u wilsonbekwaam?

Iemand is wilsonbekwaam op het moment dat hij of zij niet meer in staat is om zelfstandig verantwoorde beslissingen te nemen. Op de website van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport wordt aangegeven dat u mogelijk wilsonbekwaam bent, als u…

• informatie over uw zorg en/of behandeling niet kunt begrijpen of afwegen; en/of

• de gevolgen van uw besluiten niet kunt overzien; en/of
• niet zelf een besluit kunt nemen.

Het belangrijkste verschil met wilsbekwaam zijn, is dat iemand die wilsonbekwaam is de gevolgen van zijn of haar keuzes niet of niet voldoende meer kan beoordelen. Wilsonbekwaamheid kan zowel tijdelijk als blijvend zijn. Stel dat u een ongeval krijgt en voor een korte periode in coma ligt, dan bent u in deze periode wilsonbekwaam. U kunt dan immers zelfstandig geen beslissingen meer nemen. Ook iemand met een vergevorderd stadium van dementie is wilsonbekwaam. Er is dan sprake van blijvende wilsonbekwaamheid.

Hoe wordt wilsonbekwaamheid vastgesteld?

Het is niet altijd eenvoudig om vast te stellen of iemand wilsonbekwaam is. Vaak gaat het immers om een geleidelijk proces. Misschien heeft u een psychische aandoening of beginnende dementie. Dan kunt u bijvoorbeeld wilsonbekwaam zijn ten aanzien van het opstellen van een testament, maar kunt u wel beslissen welk verpleeghuis uw voorkeur heeft. Of u wilsbekwaam bent, wordt voor iedere beslissing afzonderlijk bekeken. In alle situaties geldt dat u zoveel mogelijk zelf beslist. U moet, voor zover dat mogelijk is, betrokken worden bij de keuzes die belangrijk zijn voor u.

Wilsonbekwaamheid en de notaris

Bij het passeren van een notariële akte moet uw notaris altijd beoordelen of u wilsbekwaam bent. Twijfelt  de notaris of u de gevolgen van uw keuzes kunt overzien? Dan is een notaris verplicht om verder onderzoek te doen en door te vragen. Een notaris kan hulp vragen aan een collega-notaris voor een vervolggesprek. Ook kan de notaris een onafhankelijke arts inschakelen die de notaris helpt met de beoordeling van de wilsbekwaamheid en die een medische verklaring kan opstellen. Hiervoor heeft de notaris altijd uw toestemming nodig.

Wat zijn de gevolgen van wilsonbekwaamheid?

Als vastgesteld wordt dat u wilsonbekwaam bent, zal iemand anders beslissingen voor u moeten nemen. Om ervoor te zorgen dat iemand hiertoe bevoegd is, zullen uw naasten de rechter moeten verzoeken om iemand te benoemen die uw financiële belangen en uw persoonlijke/medische belangen behartigt. Zolang als dit mogelijk is, geldt dat u zoveel mogelijk betrokken wordt bij de beslissingen die voor u worden genomen.

Als u gehuwd bent, betekent het niet dat uw echtgenoot automatisch uw vertegenwoordiger wordt.

Wat kunt u vooraf regelen?

Om te voorkomen dat uw naasten naar de rechter moeten gaan, kunt u bij de notaris een levenstestament opstellen. Vanzelfsprekend is het alleen mogelijk een levenstestament te maken als u wilsbekwaam bent.

In een levenstestament kunt u vastleggen wie  beslissingen voor u mag nemen. Met een levenstestament wijst u zelf een vertegenwoordiger aan en kunt u eventueel opvolgende vertegenwoordigers aanwijzen. Zo houdt u zelf de regie in handen.

Wat als u géén levenstestament opstelt?

Wanneer blijkt dat u geen levenstestament heeft opgesteld, kan- wanneer u wilsonbekwaam bent – de rechter een bewindvoerder, mentor of curator benoemen. U kunt dan niet zelf kiezen wie wordt aangesteld.

• Een bewindvoerder regelt de financiële zaken voor u. Als uw vermogen onder bewind wordt gesteld, zal de bewindvoerder de beslissingen op financieel gebied voor u nemen. Voor bepaalde handelingen heeft de bewindvoerder uw medewerking nodig en als u deze medewerking niet meer kunt geven, heeft de bewindvoerder hiervoor de toestemming van de rechter nodig. De bewindvoerder zal daarnaast verantwoording moeten afleggen aan de rechter.
• Wanneer u uzelf niet meer goed kunt verzorgen of als u geen beslissingen meer kunt nemen over medische zaken, kan een mentor worden benoemd. Uw mentor geeft advies en neemt beslissingen op persoonlijk gebied. Dit gebeurt zoveel mogelijk in overleg met u.
• In uitzonderlijke situaties kan de rechtbank een curator benoemen. Als dit gebeurt, mag u over bijna niets meer zelf beslissen.

Testament of levenstestament?

Het levenstestament is alleen van toepassing vóór uw overlijden. In een ‘gewoon’ testament legt u zaken vast voor ná uw overlijden. Wanneer u wilsonbekwaam wordt, kunnen uw naasten tijdens uw leven niet op het testament terugvallen. Een levenstestament kan dan wél geraadpleegd worden. Hierdoor kan een door u zelf gekozen persoon namens u optreden als u dit niet meer zelf kunt. Als u een levenstestament heeft gemaakt, kunt u voorkomen dat de rechter een bewindvoerder of mentor moet benoemen.

Meer informatie over wilsonbekwaamheid en het levenstestament?

Wilt u meer weten over het levenstestament? Lees hier onze brochure of neem contact op met een EPN-notaris bij u in de buurt. Wilt u meer weten over wilsonbekwaamheid? De Regelhulp van de Rijksoverheid geeft u uitgebreide informatie.